Đất sét trồng cây: Ưu, nhược điểm và cách cải tạo để trồng cây hiệu quả

Đất sét trồng cây với đặc tính giữ nước và dinh dưỡng tốt, có thể là một nền tảng màu mỡ cho nhiều loại cây xanh, cây cảnh, cây nông nghiệp,…. Tuy nhiên, cấu trúc chặt, bí khí và khó thoát nước của nó cũng là một thách thức lớn đối với bất kỳ ai làm vườn. Tại Cây Ba Miền, chúng tôi không chỉ xem đây là vấn đề cần giải quyết, mà là cơ hội để ứng dụng kỹ thuật và kinh nghiệm, biến nhược điểm thành ưu điểm.

Bài viết này không chỉ phân tích toàn diện đặc điểm, những ưu – nhược điểm của đất sét dùng để trồng cây mà còn chia sẻ kinh nghiệm thực tế và cung cấp một lộ trình cải tạo đất sét chi tiết, hiệu quả và bền vững.

Đất sét là gì?

Đất sét (hay còn gọi là clay soil) một loại đất có thành phần hạt sét chiếm từ 50% tổng trọng lượng trở lên. Các hạt có kích thước siêu nhỏ (đường kính dưới 0.002mm), chúng dễ dàng xếp khít vào nhau, tạo nên đặc tính của đất.

• Khi ướt sẽ dẻo, dính, giữ nước rất lâu
• Khi khô đất co lại, trở nên cứng như đá và bề mặt thường xuất hiện các vết nứt nẻ lớn.

Đất sét không chỉ là một khối đồng nhất. Thành phần khoáng của nó rất đa dạng, chủ yếu thuộc hai nhóm chính ảnh hưởng trực tiếp đến việc canh tác:

Nhóm Kaolinit: Loại khoáng này có cấu trúc 1:1, ít co ngót khi khô và ít trương nở khi ướt. Đất chứa nhiều kaolinit thường dễ cải tạo hơn.

Nhóm Smectit (cụ thể là Montmorillonit): Có cấu trúc 2:1, loại khoáng này có khả năng trương nở rất mạnh khi ngậm nước và co ngót, nứt nẻ khi khô. Đây chính là “thủ phạm” gây ra tình trạng đất hóa “bê tông” vào mùa khô và nhão như bùn vào mùa mưa, khiến việc cải tạo trở nên khó khăn hơn nhiều.

Việc xác định sơ bộ loại khoáng sét trong đất giúp chúng ta lựa chọn phương pháp và vật liệu cải tạo đất sét trồng cây một cách phù hợp nhất.

Bí mật của hạt sét trong đất

Điều làm nên giá trị của đất sét trồng cây nằm ở đặc tính vật lý của nó. Bề mặt mỗi hạt sét mang điện tích âm, hoạt động như một thỏi nam châm hút và giữ chặt các ion dinh dưỡng quan trọng mang điện tích dương như Kali (K+), Canxi (Ca2+), Magie (Mg2+)… Đây chính là lý do tại sao đất sét lại giàu dinh dưỡng một cách tự nhiên đến như vậy.

Phân tích sâu các ưu và nhược điểm của đất sét

Dựa trên đặc tính chúng ta sẽ đi sâu những ưu – nhược điểm của loại đất trồng này. Để hiểu vì sao khi chọn đất sét trồng cây xanh công trình, cây cảnh hay cây nông nghiệp,… người trồng sẽ phải đắn đo, cân nhắc rất nhiều.

Ưu điểm của đất sét

Theo đánh giá của các chuyên gia Cây Ba Miền, đất sét ấn giấu rất nhiều tiềm năng để trở thành loại đất trồng cây lý tưởng.

Giàu dinh dưỡng tự nhiên: Clay soil thường có hàm lượng mùn khá cao và giàu các chất dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng. Nhờ khả năng trao đổi cation (CEC) cao, đất sét là một “ngân hàng” dinh dưỡng bền vững, cung cấp dưỡng chất cho cây trong thời gian dài.

Giữ chất dinh dưỡng tốt: Các hạt sét có khả năng hấp thụ và giữ chất dinh dưỡng, cung cấp nguồn cung cấp ổn định cho cây trồng.

Khả năng giữ nước vượt trội: Giúp cây trồng chống chịu khô hạn tốt hơn trong mùa khô, giảm tần suất và chi phí tưới tiêu.

Độ bền cao: Đất sét trồng cây có độ bền tốt, ít bị xói mòn và rửa trôi.

Ổn định nhiệt độ: Nhiệt độ trong loại đất này thay đổi chậm hơn so với không khí, giúp cây trồng tránh được các biến đổi nhiệt độ đột ngột.

Nhược điểm của đất sét khi trồng cây

Những nhược điểm này cũng là những lỗi bận tâm lớn nhất của khách hàng, chủ đầu tư đang sinh sống, xây dựng các dự án đô thị, công trình ở nơi có thổ nhưỡng đất sét.

Thoát nước kém, dễ gây ngập úng: Đây là nhược điểm lớn nhất mọi người cần đặc biệt chú ý. Các hạt sét nhỏ, xếp khít nhau không tạo khe hở cho nước thoát đi, khiến rễ cây bị ngâm trong nước, thường dẫn đến tình trạng thiếu oxy và thối rễ hàng loạt vào mùa mưa.

Gây bí khí cho bộ rễ: Thiếu không gian giữa các hạt đất làm không khí không thể lưu thông. Rễ cây bị “ngạt”, không thể hô hấp, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của toàn bộ cây.

Đất khó canh tác: Khi khô đất sét có đặc tính là cứng như đá, cuốc xới cực kỳ vất vả. Khi ướt thì dính bết vào dụng cụ, làm cho quá trình canh tác gặp nhiều khó khăn

Có thể chứa các chất có hại: Đất sét có thể giữ lại các chất có hại như muối, làm tăng độ pH của đất và ảnh hưởng đến sự phát triển của cây.

Đánh giá khả năng trồng cây của đất sét

Ở Việt Nam, đất sét phân bố rộng khắp, đặc biệt ở các vùng đồng bằng, ven biển và một số khu vực đồi núi. Chính vì vậy, các vấn đề xoay quanh việc đất sét trồng cây có tốt không? Đất sét nên trồng cây gì? được mọi người quan tâm rất nhiều.

Đất sét có trồng cây được không?

Câu trả lời chắc chắn là CÓ. Tuy nhiên, do một số hạn chế về khả năng thoát nước, đất dễ bị nén chặt sẽ gây khó khăn cho một số loại cây. Muốn trồng cây bằng đất sét, đảm bảo cây sống tốt, khỏe đẹp bắt buộc phải cải tạo đất, có chế độ chăm sóc phù hợp để khắc phục những nhược điểm của loại đất này.

Đất sét trồng cây gì thích hợp?

Trong phần này, Cây Ba Miền chia ra làm 2 trường hợp thường gặp nhất khi mọi người sử dụng đất sét trồng cây: đất tự nhiên (ít cải tạo) và đất đã qua quá trình cải tạo.

Đối với đất sét tự nhiên (ít cải tạo)

Cây trồng phù hợp với đất sét nguyên bản, ít cải tạo phải là những loài có bộ rễ khỏe, khả năng chịu úng cao, thích nghi tốt với điều kiện đất nặng. Chính vì vậy, danh sách lựa chọn sẽ không quá đa dạng. Chúng ta sẽ ưu tiên các loại sau:

• Cây ưa nước: Hoa Sen, hoa súng, rau muống, lúa nước
• Cây rau màu: bắp cải, súp lơ, cải xoăn, củ cải, khoai tây, khoai lang, cà chua, bầu, bí, mướp đắng, ớt, v.v.
• Cây ăn quả: Chuối, cây dừa và các loại cây ăn quả có múi (bưởi, cam, quýt, chanh), các giống cây thông, cây tùng,….

Đối với đất sét trồng cây đã qua cải tạo

Quá trình cải tạo giúp chúng ta hạn chế bớt các nhược điểm của đất sét, từ đó có thể nhiều lựa chọn hơn về cây trồng, đặc biệt là các loại cây xanh công trình.

Tuy nhiên, khi chọn cây bạn vẫn nên ưu tiên các loại cây có khả năng thích ứng với nền đất nặng. Đây là yếu tố then chốt để giảm thiểu rủi ro và chi phí bảo dưỡng.

Dựa vào kinh nghiệm 10 năm cung cấp và thi công trồng cây công trình chúng tôi gợi ý cho bạn một số lựa chọn phù hợp như:

Cây bóng mát: cây hoa bằng lăng tím, bằng lăng rừng hoặc cây phượng vĩ, lộc vừng, xà cừ,…. Chúng có bộ rễ cọc khỏe mạnh, có khả năng đâm xuyên qua các lớp đất cứng sau khi đã trưởng thành. Ngoài ra, các loại cây này cũng có thể chịu được ngập úng trong thời gian nhất định.

Cây bụi, cây hoa: Cây hoa giấy, hoa dâm bụt, hải đường có khả năng chịu khắc nghiệt tốt hay các loại cây ưa ẩm như: chuối thiên điểu, chuối tràng pháp, cây dong riềng,… cũng khá thích hợp để trồng trên đất sét.

Lộ trình cải tạo đất sét trồng cây từ chuyên gia Cây Ba Miền

Tại Cây Ba Miền, chúng tôi đã áp dụng quy trình cải tạo 4 bước cho một dự án trồng cây cho nhà máy nhiệt điện Nghi Sơn (Thanh Hóa). Khuôn viên nhà máy nằm trong khu vực có nền đất sét với hàm lượng montmorillonit khá cao. Sau khi khảo sát thực tế, các kỹ thuật viên đã xác định nhiệm vụ hàng đầu là cải tạo đất và lựa chọn cây trồng phù hợp.

Cây dừa công trình chính là phương án tối ưu nhất cho dự án này, vừa đáp ứng tốt các yêu cầu của nhà đầu tư (thẩm mỹ và công dụng cao, chi phí hợp lý,…) vừa có tính phù hợp cao với điều kiện đất trồng. Sau khi xác định được loại cây cần trồng, các bước cải tạo đất cũng dễ dàng hơn. Mục tiêu chính của chúng tôi chính là phá vỡ cấu trúc nén chặt vốn có của đất sét, tăng độ tơi xốp và cải thiện khả năng thoát nước đảm bảo cây sinh trưởng khỏe mạnh trong dài hạn.

Phá vỡ kết cấu vật lý

Đây là bước cực kỳ quan trọng. Chúng tôi không chỉ cày xới bề mặt mà dùng máy xúc xới sâu để phá vỡ lớp đất nén chặt ở độ sâu 50 – 70cm.

Thời điểm tốt nhất để làm việc này là khi đất có độ ẩm vừa phải (sau khi mưa nhỏ 1-2 ngày). Đất quá khô sẽ cứng như đá, quá ướt sẽ dính chặt vào dụng cụ, rất khó thao tác.

Bổ sung chất hữu cơ cho đất

Mục đích của bước này là tạo ra các “khoảng thở” trong đất, giúp nền đất tơi xốp hơn. Trong dự án cải tạo này chúng tôi sử dụng chất hữu chủ yếu là trấu hun và xơ dừa. Đây là hai vật liệu có tốc độ phân hủy chậm, giúp duy trì cấu trúc tơi xốp lâu dài. Đồng thời, bổ sung thêm phân hữu cơ để cung cấp dinh dưỡng cho cây.

Tùy tình hình thực tế của mỗi công trình chúng ta sẽ có phương án bổ sung chất hữu cơ phù hợp. Thông thường, tại Cây Ba Miền khi cải tạo đất sét trồng cây xanh công trình chúng tôi sẽ sử dụng các loại vật liệu sau:

Phân hữu cơ: Phân compost, phân trùn quế hoặc phân chuồng hoai mục không chỉ cung cấp dinh dưỡng mà còn là “thức ăn” cho vi sinh vật, giúp kết dính các hạt sét thành những cấu trúc viên lớn hơn, tạo ra độ tơi xốp tự nhiên.

Chất hữu cơ: Trộn vào đất sét các thành phần như trấu hun, xơ dừa, lá cây khô, cây bụi, vỏ đậu phộng,…. Các vật liệu này có tác dụng tạo độ phồng, tăng không gian trống trong đất ngay lập tức, giúp đất thoáng khí và thoát nước tốt hơn.

Cân bằng pH cho đất sét trồng cây

Các kỹ thuật canh tác hỗ trợ

Tính chất của đất sét là dính, đất chặt nên có nhiều hạn chế. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể thực hiện cải tạo để trồng được nhiều loại cây. Bên cạnh việc cung cấp các chất hữu cơ và hóa học thì các biện pháp canh tác đúng cũng sẽ hỗ trợ cải tạo rất hiệu quả.

Tạo luống và làm rãnh khi trồng cây

Việc lên luống hoặc tạo mô trồng cao kết hợp với bổ sung chất hữu cơ sẽ giúp đất đất sét trồng cây được tơi xốp và thoáng khí hơn.

Giữ các luống hay các hàng cây có rãnh vừa để thoát nước, vừa để trữ nước tưới. Như vậy, khi mưa xuống hoặc khi tưới quá nhiều, nước vẫn có thể thoát theo rãnh, hạn chế được ngập úng.

Ngoài ra, để phá vỡ lớp đất cứng bên dưới trước khi mùa mưa đến, bạn nên cày xới kỹ vào mùa khô.

Trồng cây che phủ nền đất

Bạn nên trồng xen các loại cây họ đậu, cải có bộ rễ len lỏi giúp làm đất tơi xốp và bổ sung thêm chất hữu cơ khi chúng phân hủy. Tại dự án cảnh quan công trình này Cây Ba Miền lựa chọn trồng cây cỏ lạc tiên (cỏ đậu phộng) vừa giúp cải tạo đất, tăng vi sinh vật có lợi vừa tạo thảm cỏ xanh hoa vàng siêu đẹp.

Nuôi các sinh vật có lợi

Bạn có thể nuôi giun đất, quá trình chúng di chuyển và đào hang sẽ tạo tác động có lợi cho nền đất sét trồng cây, hỗ trợ lưu thông không khí tốt hơn, phân bổ chất dinh dưỡng từ phân và các chất hữu cơ, giúp cân bằng độ pH của đất, tiêu diệt các vi sinh vật có hại,….

Trộn đất thịt và đất sét

Đây cũng là một trong những cách cải tạo đất sét trồng cây đơn giản, dễ làm mà hiệu quả nhanh. Mỗi năm, bạn trộn lượng vừa đủ đất thịt trồng cây đã làm tơi vào đất sét (hoặc có thể dùng đất phù sa). Quá trình cày xới giúp đất trộn với nhau từ đó cải thiện cấu trúc đất.

Có nên trộn cát vào đất sét không?

Nhiều người khuyên nên thêm cát vào đất sét trồng cây để nền đất tơi hơn, dễ làm hơn. Nhưng khi tìm hiểu chi tiết về cấu trúc và kết cấu đất và cách cải tạo bằng các sản phẩm hữu cơ thì phương pháp này không còn đúng nữa. Việc trộn một lượng cát nhỏ vào đất sét sẽ tạo ra một hỗn hợp còn tệ hơn, cứng chắc như bê tông. Một bài viết trên website của University of Saskatchewan – ngôi trường đại học nghiên cứu chuyên sâu hàng đầu tại Canada đã phân tích chi tiết về việc thêm cát có giúp ích cho đất sét hay không?, bạn có thể xem để hiểu rõ hơn bản chất vấn đề.

Việc cải tạo đất sét để trồng cây tại vườn nhà, công trình, dự án,… không phải ngày một ngày hai là thành công, nó cần nhiều thời gian và công sức. Chỉ cần bạn kiên trì với quy trình và biện pháp Cây Ba Miền hướng dẫn ở trên, đất sẽ ngày càng trở nên tốt hơn, phù hợp với nhiều loại cây, kể cả rau xanh vốn khó phát triển trên đất sét. Thành công của dự án Trồng cây cho nhà máy Nhiệt Điện tại Thanh Hóa chính là một minh chứng rõ ràng.

Dịch vụ cải tạo đất và thi công trồng cây chuyên nghiệp từ Cây Ba Miền

Với các dự án quy mô lớn như: khu đô thị, resort hay biệt thự sân vườn, nhà máy, khu sinh thái,… việc xử lý nền đất sét nặng đòi hỏi kiến thức chuyên sâu, máy móc và giải pháp đồng bộ để đảm bảo tiến độ và sự thành công của dự án. Tự xử lý không đúng cách có thể dẫn đến cây chết hàng loạt, gây tốn kém chi phí khắc phục gấp nhiều lần. Cho nên, hãy tìm một đơn vị cây xanh uy tín và có dịch vụ chuyên nghiệp.

Là đơn vị thi công cảnh quan và cung cấp cây công trình uy tín hàng đầu, Cây Ba Miền thấu hiểu những thách thức mà nền đất sét mang lại. Chúng tôi không chỉ bán cây xanh trồng công trình mà còn bán một giải pháp xanh toàn diện:

Cung cấp cây công trình chất lượng: Gần 500 loại cây công trình với đủ kích thước lớn nhỏ, sẵn số lượng lớn cả, cây đã dưỡng ủ kỹ, đảm bảo khỏe mạnh, khả năng thích nghi cao với nhiều điều kiện thổ nhưỡng khác nhau.

Dịch vụ thi công trồng cây chuyên nghiệp: Đội ngũ kỹ sư của chúng tôi sẽ khảo sát, phân tích nền đất sét trồng cây của bạn và đưa ra phương án xử lý, cải tạo nền đất tối ưu nhất cho từng dự án. Giao cây tận nơi và tiến hành thi công trọn gói, bảo hành từ 3 tháng – 1 năm, cam kết cây sống 100%.

Cung cấp đất trồng kỹ thuật: Đối với những khu vực yêu cầu khắt khe, Cây Ba Miền cung cấp các loại trồng cây công trình đã được phối trộn sẵn theo công thức chuẩn, đảm bảo tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt, giúp cây phát triển ngay lập tức.

Với Cây Ba Miền, chủ đầu tư có thể hoàn toàn yên tâm về chất lượng cây trồng và sự phát triển bền vững của không gian xanh, bất kể nền đất ban đầu có “khó tính” đến đâu.

Đất sét trồng cây không phải là một loại đất tệ, mà là một loại đất giàu tiềm năng chưa được khai phá đúng cách. Thay vì xem nó là một trở ngại, hãy coi đó là một thử thách. Bằng việc hiểu đúng bản chất, áp dụng các biện pháp cải tạo phù hợp và lựa chọn giống cây trồng thông minh, bạn hoàn toàn có thể biến mảnh đất sét nặng nề thành một khu vườn trù phú, xanh tươi.

Nếu bạn cần một người bạn đồng hành đáng tin cậy có kinh nghiệm, có sản phẩm và dịch vụ uy tín hãy gọi ngay số HOTLINE 0961.48.6620 hoặc nhắn trực tiếp trên website, qua email, fanpage, zalo,… sẽ có chuyên viên hỗ trợ 24/7.

Nguồn tham khảo và đọc thêm:

[1] Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, “Hiệu quả của chế phẩm cải tạo đất trong cải thiện đặc tính đất và sinh trưởng của lúa trong điều kiện đất nhiễm mặn”, 2020.

[2] uaex.uada.edu, “Will adding sand help my clay soil?”, 2021

[3] vuhoangco.com.vn, “Thành phần khoáng hóa của đất sét”.

Chúc bạn nhiều sức khỏe, gặp nhiều may mắn và thành công!