Cẩm nang phòng trị các loại sâu bệnh hại cây dừa hiệu quả, an toàn

Sự tấn công của các loại sâu bệnh hại cây dừa là nguyên nhân làm giảm năng suất, xấu mẫu mã trái, và làm cây suy kiệt rồi chết, khiến nhiều bà con mất trắng cả vốn liếng và công sức. Mặc dù, Dừa là loại cây ăn trái dễ tính, dễ trồng nhưng muốn cây khỏe đẹp, cho năng suất tốt, phẩm chất cao thì đòi hỏi bà con nông dân, người trồng phải quan tâm chăm sóc, đặc biệt là trong vấn đề phòng trừ sâu bệnh.

Trong bài viết này, Cây Ba Miền sẽ chia sẻ tất cả những kinh nghiệm thực tế mà chúng tôi đã đúc kết được về việc nhận biết và xử lý các loại sâu bệnh hại dừa phổ biến nhất, ưu tiên các biện pháp sinh học an toàn, hiệu quả lâu dài.

Các loại sâu hại cây dừa phổ biến và nguy hiểm nhất

Với kinh nghiệm của một nhà vườn mua bán cây dừa công trình nhiều năm, trực tiếp tham gia quá trình trồng và chăm sóc cây dừa cho hàng trăm dự án và được làm việc trực tiếp với những “nghệ nhân” trồng dừa tại Bến Tre, Hải Phòng,… Cây Ba Miền tổng hợp được 5 loại sâu gây hại dừa thường gặp nhất, khiến bà con trồng dừa đau đầu nhất.

Bọ dừa

Đây là một loại bọ cánh cứng hại dừa có tên khoa học là Brontispa longissimi, có thể coi là “kẻ thù” số một của cây dừa, đặc biệt là giai đoạn cây còn nhỏ, các vườn dừa tơ.

Đặc điểm và dấu hiệu nhận biết bọ dừa

Đặc điểm nhận dạng: Bọ cánh cứng thân dẹt, dài khoảng 1cm, màu nâu đỏ hoặc đen. Ấu trùng có màu trắng kem, hình hơi dẹt, không chân. Cả ấu trùng và con trưởng thành đều sống và tấn công bên trong các đọt lá non (lá còn cuốn lại chưa mở ra).

Dấu hiệu gây hại: Trên đọt lá non có những sọc màu nâu song song chạy dọc theo gân lá. Khi lá mở ra những vết hại đó khô đi, lá bị biến dạng, cong queo, phần bị hại có màu trắng bạc hoặc nâu xám. Nếu bị hại nặng, toàn bộ các lá non sẽ khô héo, cây còi cọc, mất khả năng quang hợp và có thể chết.

Biện pháp phòng trừ bọ dừa

Theo chia sẻ của cô Vũ Thắm – Kỹ sư trưởng của nhà vườn Cây Ba Miền, bạn nên kết hợp đồng thời các biện pháp canh tác và xử lý bằng thuốc. Cách làm như sau:

Canh tác: Vệ sinh vườn sạch sẽ, dọn dẹp lá khô, cỏ dại để vườn thông thoáng. Bón phân cân đối và tưới đủ nước để cây sinh trưởng khỏe mạnh, ra lá non nhanh. Cắt và đốt bỏ những đọt non bị sâu hại.

Sinh học: Thả ong ký sinh Asecodes hispinarum hoặc nấm ký sinh nấm ký sinh Metrhizium anisopliae. Đây là những thiên địch có khả năng tiêu diệt bọ dừa.

Hóa học: Các biện pháp hóa học chỉ sử dụng khi mật độ sâu hại cây dừa cao. Sử dụng một số loại thuốc có chứa hoạt chất Abamectin, Thiamethoxam hoặc Imidacloprid như: Fastac, Sumicidine, Actara,… phun thẳng vào đọt non của cây.

Kiến Vương

Kiên vương hay còn gọi là Bọ Hung Tê Giác (Oryctes rhinoceros) là một loại sâu bệnh hại cây dừa rất phổ biến. Chúng thường tấn công các cây dừa lớn, khỏe mạnh gây ra những tổn thương nghiêm trọng, mở đường cho các loại sâu bệnh khác xâm nhập (đặc biệt là đuông dừa).

Theo một kết quả nghiên cứu của Trung tâm Thực nghiệm dừa Đồng Gò tỉnh Bến Tre (nay là tỉnh Vĩnh Long), kiến vương thường gây hại nặng nhất vào những đêm trang sáng và trên những vườn dừa không có trồng xen canh.

Đặc điểm và dấu hiệu nhận biết kiến vương

Đặc điểm nhận dạng: Con trưởng thành có màu đen bóng, to khỏe, chiều dài khoảng 3 – 5cm. Con đực có 1 sừng cong ngược về phía sau giống sừng tê giác. Ấu trùng có màu trắng ngà, mập mạo, thân cong theo hình chữ C mọi người vẫn gọi nó là sùng đất.

Dấu hiệu gây hại: Chỉ có thành trùng (con trưởng thành) phá hại dừa. Chúng dùng sức đục phá phần mô mềm ở cuối bẹ lá, cuống lá hoặc đọt non, hoa dừa. Khi lá mở ra sẽ thấy hình dáng những vết cắt hình tam giác hoặc hình chữ V đặc trưng. Hoa bị hư, đỉnh sinh trưởng phát triển cong vẹo. Nếu kiến vương ăn trúng đỉnh sinh trưởng (củ hủ), cây dừa sẽ chết.

Biện pháp phòng trừ kiến vương hại dừa

Trước hết để phòng sâu hại bạn nên giữ cho vườn mình luôn sạch, thoáng. Không để các đống rơm rạ, thân cây mục, phân chuồng chưa ủ hoai mục ở trong vườn dừa hay gần gốc dừa. Nếu có thì nên rắc vôi hoặc nấm đối kháng.

Các biện pháp trị kiến vương:

• Thủ công: Khi phát hiện lá có vết cắt hình chữ V, hãy tìm các lỗ đục mới, dùng một que sắt nhỏ, uốn cong đầu để móc và bắt con trưởng thành đang ẩn náu bên trong. Sau đó dùng đất sét trám bít các lỗ đục lại.
• Sinh học: Sử dụng nấm xanh (Metarhizium) trộn vào các đống vật liệu hữu cơ để tiêu diệt ấu trùng (sùng đất). Dùng bẫy Pheromone để thu hút và tiêu diệt con trưởng thành.
• Hóa học: Biện pháp hóa học thường kém hiệu quả vì loài này có thể bay rất xa. Vì vậy, bà con nên áp dụng kỹ thuật canh tác thật tốt.

Đuông Dừa

Trong các loại sâu bệnh hại cây dừa, đây là loài có khả năng phá hoại cực mạnh. Con đuông dừa thực chất là ấu trùng của một loài côn trùng có tên là mọt cọ đỏ, tên khoa học là Rhynchophorus ferrugineus. Khác với kiến vương, loài này chỉ gây hại ở giai đoạn ấu trùng. Đuông dừa nguy hiểm ở chỗ rất khó để phát hiện và khi phát hiện được thường đã quá muộn.

Đặc điểm và dấu hiệu nhận biết đuông dừa

Đặc điểm nhận dạng: Ấu trùng có màu vàng kem, không chân, thân có nhiều ngấn, đầu nhỏ màu nâu. Khi trưởng thành là loại bọ vòi voi màu nâu đỏ, dài 2 – 4cm, có 1 vòi dài và có cánh

Dấu hiệu gây hại: Con trưởng thành thường đẻ trứng vào các vết thương trên thân cây do kiến vương gây ra hoặc các vết nứt, kẽ hở khác. Ấu trùng nở ra sẽ ăn phá các mô mềm bên trong thân cây, đặc biệt là phần ở đỉnh sinh trưởng (còn gọi là củ hũ).

Đây là một cách loại sâu bệnh hại cây dừa rất khó phát hiện sớm. Dấu hiệu ban đầu có thể chỉ là một vài lỗ nhỏ trên thân chảy ra dịch màu nâu, có mùi hôi chua. Bà con áp tai vào thân cây có thể nghe thấy tiếng rào rạo do ấu trùng gặm nhấm bên trong.

Khi các lá đọt non đột ngột héo rũ, ngã gục xuống, đó là dấu hiệu củ hũ đã bị ăn rỗng, cây dừa chắc chắn sẽ chết.

Biện pháp phòng trừ đuông dừa

Bởi vì khó phát hiện nên bà con các vùng trồng dừa ở Vĩnh Long, Bình Định, Đồng Tháp,… chủ yếu phòng bệnh là chính. Phải phòng và quản lý kiến vương thật tốt, tránh gây ra các vết trầy xước, tổn thương cây trong quá trình canh tác.

Bên cạnh đó, bạn có thể tham khảo một số biện pháp trị sâu như:

Thủ công: Nếu phát hiện lỗ đục trên thân cây, có thể dùng dao nhọn khoét rộng và bắt ấu trùng. Sau đó dùng thuốc hạt Basudin 3G hòa với nước vôi để bơm vào lỗ đã khoét nhằm ngăn ngừa nấm bệnh, các loại côn trùng khác.

Sinh học: Dùng bẫy Pheromone kết hợp với các mẩu thân mía để dẫn dụ và tiêu diệt con trưởng thành.

Xử lý cây bị bệnh: Những cây đã bị đuông gây hại nặng, không có khả năng cứu chữa thì phải đốn hạ và tiêu hủy ngay. Cách làm cho cây dừa chết và xử lý triệt để đuông dừa bên trong đó là chẻ nhỏ, đốt hoặc ngâm nước.

Sâu đầu đen

Ở Việt Nam, trước đây sâu đầu đen xuất hiện với mật độ thấp, gây hại không đáng kể. Nhưng một vài năm trở lại đây, do thời tiết nắng nóng, lượng mưa ít, sâu bùng phát nhanh. Loài này gây hại ở giai đoạn sâu non, dừa bị hại thường xơ xác, giảm đáng kể năng suất và sản lượng.

Đặc điểm và dấu hiệu nhận biết sâu đầu đen hại dừa

Đặc điểm nhận dạng: Sâu non mới nở rất rất nhỏ chỉ khoảng 1.5mm. Sau khoảng 32 – 48 ngày sau chuyển sang giai đoạn nhộng, có màu nâu. Tiếp tục khoảng 9 – 11 ngày chúng thành trùng là loài bướm có màu xám tro.

Dấu hiệu gây hại: Sâu non ẩn núp bên trong lá, gây hại bằng cách cạp lớp biểu bì mặt dưới của tàu lá và ăn phần thịt lá bên trong, chừa lại lớp biểu bì ở mặt trên của lá. Chúng thải phân, sau đó nhả tơ tạo thành đường hầm ngay dưới mặt lá. Sâu đầu đen phá hoại dần dần từ các tàu lá bên dưới rồi lên trên. Ngoài ra, loại sâu này còn cạp cả vỏ trái.

Biện pháp phòng trừ sâu đầu đen hại cây dừa

Dù trồng dừa với mục đích kinh tế hay tạo cảnh quan xanh, trồng cây dừa trước nhà để lấy bóng mát,… việc phòng trừ sâu bệnh là khâu quan trọng để đảm bảo mỹ quan, giá trị sử dụng cũng như năng suất quả.

Để phòng và trị sâu đầu đen kịp thời bạn cần thăm vườn và kiểm tra thường xuyên. Định kỳ cắt tỉa cành lá già, dọn sạch cỏ dại để vườn luôn thông thoáng, hạn chế sâu và nấm bệnh.

Nếu phát hiện cây dừa hay vườn dừa của mình bị sâu đầu đen phá hoại, bạn thử các biện pháp sau:

Biện pháp sinh học: Thả các loại thiên địch của sâu hại như: ong ký sinh Goniozus nephantidis, ong bắp cày Bracon brevicornis và Goniozus nephantidis. Tuy nhiên biện pháp này cần được triển khai sớm khi mật độ sâu còn ít, nếu mật độ sâu hại cao hiệu quả sẽ không đáng kể.

Phun thuốc sinh học: Nếu tình trạng gây hại còn nhẹ bà con ưu tiên phun thuốc sinh học như: nấm xanh (Metarhizium sp.), nấm trắng (Beauveria sp.), thuốc trừ sâu sinh học Bt (Bacillus thurigiensis),…. Phun dưới mặt lá, phun nhiều lần, mỗi lần cách nhau 5 – 7 ngày.

Phun thuốc hóa học: Trường hợp sâu gây hại cây dừa nặng, mật độ cao thì nên phun các loại thuốc hóa học, đề cử đầu tiên đó là Takumi 20WG (Theo Chi cục Trồng trọt và BVTV đây là loại thuốc trị sâu đầu đen hiệu quả và an toàn với tôm cá). Với các dự án như cây dừa trồng trang trại cá, trang trại tôm hoặc trồng quanh ao hồ, kênh, sông,… loại thuốc này khá an toàn.

Ngoài ra, có thể phun một số loại thuốc đặc trị khác như: Comda Gold 5WG, Saikumi 39,35SC, Sec Saigon 25EC, Saimida 100SL,… Tham khảo thêm bài viết từ báo Nông thôn và Môi trường về cách trị sâu đầu đen hại dừa.

Bọ xít trái

Loài côn trùng này thường tấn công cây dừa vào thời điểm ra hoa và ra trái non làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng đậu quả, chất lượng và năng suất trái.

Đặc điểm và dấu hiệu nhận biết

Đặc điểm nhận dạng: Trùng thành có hình bầu dục, dài khoảng 25 – 30mm, màu nâu đất hoặc nâu vàng, có lớp bột sáp màu trắng phủ ở mặt bụng. Ấu trùng của bọ xít trái có màu đỏ tương, sau chuyển dần sang tím.

Dấu hiệu gây hại: Cả ấu trùng và con trưởng thành đều gây hại bằng cách chích hút nhựa ở nụ hoa và trái non. Nếu chúng tấn công vào giai đoạn trái vừa thụ phấn thì thường có hiện tượng trái non bị rụng. Nếu là giai đoạn trái lớn hơn (khoảng 1 – 2 tháng tuổi) thì trái không rụng nhưng vùng mô quanh vết chích sẽ bị hoại thư, để lại sẹo nhăn nheo, chảy mủ ra ngoài (còn gọi là dừa mủ).

Biện pháp phòng trừ bọ xít trái hại cây dừa

Để phòng loài sâu hại trên cây dừa này bạn áp dụng các biện pháp sau:

Canh tác: Thường xuyên kiểm tra đọt non, các lá đặc biệt là vào thời điểm trước khi cây dừa ra hoa và đậu quả. Cắt tỉa những lá dừa già, lá bị khô hoặc có dấu hiệu sâu bệnh để loại bỏ nơi trú ẩn của sâu bọ.

Sinh học: Nuôi và phóng thích ong ký sinh Asecodes hispinarum hoặc kiến vàng. Ngoài ra, bạn có thể phun một số các chế phẩm sinh học để kiểm soát bọ xít như: nấm Metarhizium anisopliae hoặc chế phẩm Vansi.

Hóa học: Sử dụng các loại thuốc hóa học có hoạt chất an toàn như thiamethoxam hoặc cyhalothrin. Bạn sẽ hòa thuốc theo liều lượng ghi trên bao bì, phun lên vùng tưới tán, thân cây và lá. Chú ý sử dụng luân phiên các loại thuốc để nhờn thuốc.

Các loại bệnh hại thường gặp trên cây dừa

Bên cạnh sâu hại, các loại bệnh do nấm và vi khuẩn cũng gây thiệt hại không nhỏ bà con nông dân, các chủ trang trại, nhà vườn,… cần nắm rõ cách đề phòng và xử lý hiệu quả để tránh những thiệt hại không đáng có.

Bệnh thối đọt

Đây là một trong các loại sâu bệnh hại cây dừa khá nguy hiểm, có thể gây chết cây hàng loạt, đặc biệt phát triển mạnh vào mùa mưa, ẩm độ cao. Bệnh do nấm Phytophthora palmivora gây ra. Nấm xâm nhập qua các vết thương hoặc lây lan theo nước mưa.

Dấu hiệu nhận biết bệnh thối đọt dừa

• Lá non trên đọt bị vàng úa, sau đó chuyển sang nâu và khô dần, rất dễ nhổ khỏi thân.
• Khi nhổ lá đọt lên, phần gốc lá có màu nâu đen, bị thối nhũn và có mùi hôi thối rất đặc trưng.
• Bệnh lan dần xuống đỉnh sinh trưởng, làm thối củ hũ và cây sẽ chết. Toàn bộ quá trình từ khi có triệu chứng đến khi cây chết có thể kéo dài vài tháng.

Biện pháp quản lý và phòng trị

Để phòng bệnh, bạn nên thiết kế cho vườn hệ thống thoát nước tốt, trồng với mật độ hợp lý, không quá dày. Thường xuyên cắt tỉa lá già, dọn dẹp vườn thông thoáng. Vào đầu mùa mưa, có thể phun phòng định kỳ bằng các loại thuốc gốc đồng hoặc các hoạt chất như Mancozeb, Metalaxyl.

Khi phát hiện cây chớm bệnh, cần hành động ngay. Cắt bỏ hết phần bị thối, cạo sạch vết bệnh gom lại và đem đốt. Sau đó dùng các loại thuốc đặc trị như: Aliette, Ridomil Gold pha đặc và tưới thẳng vào đỉnh sinh trưởng. Lặp lại 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 10-15 ngày.

Nếu cây dừa bị chết vì bệnh thối đọt phải được đốn hạ và tiêu hủy ngay để tránh lây lan mầm bệnh.

Bệnh đốm lá

Loại bệnh phổ biến ở các vườn ươm, vườn trồng cây dừa con, làm cây chậm phát triển. Loại bệnh này do một loại nấm có tên là Pestalotiopsis palmarum gây ra.

Dấu hiệu nhận biết bệnh đốm lá trên cây dừa

Trên lá dừa xuất hiện những đốm nhỏ màu vàng, sau đó lớn dần thành hình bầu dục. Vết bệnh điển hình có tâm màu xám nhạt, viền nâu đậm, bên ngoài cùng là một quầng vàng. Khi các vết bệnh liên kết lại, chúng tạo thành các mảng cháy khô lớn trên lá. Giống như hình bạn đang quan sát dưới đây:

Biện pháp quản lý và phòng trị bệnh đốm lá trên cây dừa

Để đề phòng bệnh bạn nên trồng cây dừa với mật độ hợp lý, không để vườn ươm quá rậm rạp. Bón phân đầy đủ, đặc biệt là Kali để tăng sức đề kháng cho lá.

Nếu bệnh nặng, có thể phun các loại thuốc gốc Đồng, Propineb, hoặc Hexaconazole.

Quản lý các loại sâu bệnh hại trên cây dừa là một quá trình đòi hỏi sự kiên nhẫn và quan sát tỉ mỉ. Hãy ưu tiên các biện pháp sinh học và canh tác để bảo vệ hệ sinh thái trong vườn và sức khỏe của chính chúng ta. Chỉ sử dụng thuốc hóa học khi thật sự cần thiết và luôn tuân thủ các nguyên tắc an toàn.

Hy vọng những kiến thức Cây Ba Miền chia sẻ ở trên sẽ giúp ích cho bạn trong việc bảo vệ cây dừa, vườn dừa của mình. Nếu bạn đang tìm mua cây dừa giống để canh tác hoặc cây dừa công trình để kiến tạo cảnh quan hãy liên hệ ngay với chúng tôi qua số HOTLINE/ZALO: 0961.48.6620 hoặc để lại lời nhắn trên website, email, facebook,… sẽ có đội ngũ chuyên viên tư vấn và phục vụ tận tình.

Chúc bạn thành công, tài lộc, an khang!