Cây Sò Đo Cam có độc không? Có phải là cây xâm lấn nguy hại không?

Với kinh nghiệm hơn 10 năm cung cấp cây công trình và thi công cảnh qua, chúng tôi nhận thấy Sò Đo Cam luôn là loại cây gây tranh cãi nhiều nhất. Một bên là các chủ đầu tư rất thích vì cây lớn nhanh, giá thành rẻ, dễ dàng phủ xanh dự án cấp tốc, chi phí hợp lý. Một bên là cư dân và đơn vị vận hành lo ngại về hai vấn đề cốt lõi: độc tính và khả năng xâm lấn môi trường.

Cây Sò Đo Cam có độc không? Thực hư chuyện Sò Đo Cam có phải là thực vật xâm lấn nguy hại hay không? Thay vì trả lời “Có” hoặc “Không” một cách chung chung, bài viết này Cây Ba Miền sẽ phân tích sâu vào bản chất sinh học và thực tế quản lý cây Sò Đo Cam tại môi trường đô thị Việt Nam để bạn có cái nhìn khách quan nhất.

Cây Sò Đo Cam có độc không?

Nhiều người lo ngại cây hoa công trình này có độc giống như cây Trúc Đào, cây Thông Thiên. Tuy nhiên, qua nhiều năm trực tiếp trồng, chăm sóc, tiếp xúc hàng ngày với cây (cắt tỉa, dọn dẹp cành lá và hoa), cô Vũ Thắm – Kỹ thuật viên trưởng của Cây Ba Miền khẳng định: Sò Đo Cam an toàn về mặt sinh hóa, nhưng có thể gây phiền về mặt cơ học. Cụ thể như sau:

Về nhựa cây

Khi cắt tỉa cành cho cây Sò Đo Cam, nhựa của nó chảy ra khá nhiều, nhưng không gây bỏng rát da tay như nhựa cây Xoài, cũng không gây dị ứng, gây ngứa như nhựa cây Sơn. Tuy nhiên, nhựa cây Sò Đo Cam có màu sắc đậm, bám rất dai, nếu dính vào quần áo sáng màu rất khó tẩy sạch.

Về hoa

Khi mọi người thắc mắc cây Sò Đo Cam có độc không sẽ đặc biệt chú ý đến điểm này. Vì giống cây này ra hoa cực kỳ sai và có thể rụng hàng loạt. Theo các tài liệu nước ngoài và thực tế chúng tôi đã trải nghiệm, mật hoa không có độc (đài hoa Chuông Đỏ chứa nước hay còn gọi là mật).

Nhưng vấn đề thực sự nằm ở phấn hoa, cây này thụ phấn nhờ chim và côn trùng, có lượng phấn hoa rất lớn. Vào mùa hoa nở rộ, phấn hoa rụng xuống hoặc phân tán trong gió có thể khiến một số người có cơ địa viêm mũi dị ứng hoặc hen suyễn cảm thấy khó chịu khi tiếp xúc gần, nghiêm trọng hơn thì có thể bị mẩn ngứa nhẹ. Theo chúng tôi thấy, đây là phản ứng dị ứng thông thường cũng giống như hoa sữa hay hoa phượng, không phải do độc tố.

Cho nên, khi tư vấn cho khách hàng muốn trồng cây Sò Đo Cam trước nhà hay sân vườn, trồng vỉa hè nhà phố,… không nên chọn vị trí quá sát cửa sổ phòng ngủ hoặc khu vực phơi quần áo của gia đình, tránh phấn hoa bám vào.

Thân và lá cây

Hiện nay, chưa có tài liệu y khoa nào nói rằng, thân và lá cây hoa này có độc tính nguy hiểm. Thậm chí, tại nhiều quốc gia, đặc biệt là Châu Phi (quê hương của loài cây này), vỏ thân cây và lá của Sò Đo Cam được dùng để làm dược liệu chữa bệnh.

Người bản địa dùng nó để hỗ trợ xử lý các vết thương ngoài da hoặc các vấn đề tiêu hóa nhờ đặc tính kháng khuẩn nhẹ, chất trong thân cây có thể tiêu diệt virus sốt xuất huyết và côn trùng,…. Ở Việt Nam, vỏ cây dùng để sắc thuốc uống giúp trị lở dạ dày và viêm đường tiết niệu.

Nếu bạn yêu thích cây hoa công trình này nhưng chưa dám chọn vì phân vân không biết cây Sò Đo Cam có độc không? Thì hãy cứ yên tâm trồng, không cần lo ngại về việc cây gây ngộ độc cho cộng đồng.

Thực hư cây Sò Đo Cam là “sinh vật ngoại lai xâm hại”

Năm 2003, Sò Đo Cam đã được Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) xếp vào nhóm 100 sinh vật ngoại lai nguy hiểm nhất. Vì cây này có tốc độ sinh trưởng vượt trội, thích nghi nhanh, sự gia tăng số lượng cá thể ở nơi sống mới biến nó trở thành mối đe dọa sinh thái. Cụ thể là thông qua cạnh tranh tài nguyên với thực vật địa phương, làm suy giảm đáng kể chỉ số đa dạng sinh học.

Ở Việt Nam, thời điểm 2010 – 2011, rất nhiều phương tiện thông tin đại chúng đăng tải các bài viết “kết án” Sò Đo Cam là cây ngoại lai xâm hại, “kẻ xâm lăng thầm lặng”… cần phải thay thế gấp. Điều này khiến nhiều người dân, cơ quan quản lý đô thị ở các địa phương khá hoang mang, không ít nơi quyết định nhổ bỏ và trồng cây khác thay thế.

Tuy nhiên, ngay sau đó, loài cây này đã được “minh oan”. Viện trưởng Viện Kiến trúc cảnh quan và Nội thất (Đại học Lâm Nghiệp) PGS.TS Đặng Văn Hà đã từng khẳng định Sò Đo Cam không phải là cây “ngoại lai xâm hại” ở Việt Nam và giống cây này cũng không chứa chất độc nguy hiểm.

Đánh giá cây Sò Đo Cam là “xâm lấn nguy hại” chỉ đúng về mặt khoa học sinh thái, nhưng cần hiểu đúng ngữ cảnh áp dụng tại Việt Nam.

Cơ chế xâm lấn hoạt động như thế nào?

Bởi vì cây có cơ chế sinh tồn cực mạnh, thích nghi và sinh trưởng nhanh. Quá sau khi gia sẽ khô và tự nứt vỏ, bên trong có nhiều hạt nhỏ có cánh, phát tán theo gió bay đi xa. Tỷ lệ nảy mầm của hạt tươi có thể lên đến 90% nếu gặp đất ẩm và điều kiện thuận lợi. Ở môi trường rừng tự nhiên hoặc hoang đảo, nó sẽ xâm chiếm các vùng đất hoang hóa và loại bỏ cây bản địa.

Tại sao ở đô thị Việt Nam, nguy cơ xâm lấn gần như bằng không?

Qua quan sát thực tế nhiều năm, tại nhiều dự án trồng Cây Sò Đo Cam ở Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng,… khả năng cây “xâm lấn” tại thành phố là không thể. Nhiều năm theo dõi cho thấy, ít có hiện tượng cây tái sinh từ hạt, chủ yếu các nhà vườn nhân giống bằng cách gieo hạt và hom cành. Tại Hà Nội, không có cây mọc tự nhiên, và ở Việt Nam chưa có cơ sở đánh giá cây mọc theo hình thức tự tái sinh.

3 lý do Sò Đo Cam không gây nguy cơ xâm lấn cao ở các đô thị:

Rào cản bê tông: Hạt cần tiếp xúc trực tiếp với đất ẩm để nảy mầm. Tại đô thị, tốc độ bê tông hóa mạnh mẽ, hạt rơi xuống sẽ bị khô héo hoặc bị quét dọn trước khi kịp nảy mầm.

Sự cạnh tranh ánh sáng: Cây Sò Đo Cam giống rất ưa sáng. Nếu hạt rơi dưới tán cây mẹ hoặc trong các bụi hoa rậm rạp, chúng sẽ không phát triển được do thiếu nắng.

Quy trình duy tu: Một quy trình chăm sóc cây xanh chuẩn luôn bao gồm việc cắt tỉa cành cây Sò Đo Cam trước mùa mưa (thường là trước khi quả già bung hạt). Điều này vô tình đã triệt tiêu nguồn giống phát tán ra môi trường.

Sò Đo Cam chỉ nguy hiểm nếu trồng gần các khu bảo tồn thiên nhiên, bìa rừng quốc gia. Còn trong phạm vi khu dân cư, dải phân cách đường, nguy cơ xâm lấn là không đáng kể và hoàn toàn kiểm soát được.

Có nên trồng Sò Đo Cam không?

Dưới góc độ của một kỹ sư cảnh quan, cây xanh chuyên nghiệp, anh Phạm Hùng – CEO của Cây Ba Miền đánh giá Sò Đo Cam là một cây công trình tuyệt vời. Cây lớn nhanh, hiệu quả tạo bóng mát tốt, có điểm nhấn đặc trưng (sắc hoa màu đỏ cam đẹp và thu hút). Đây chắc chắn là một giải pháp tốt cho bài toán “phủ xanh cấp tốc”, nhưng phải trồng đúng chỗ và quản lý đúng cách.

Ưu điểm của cây Sò Đo Cam

Sinh trưởng nhanh: Từ một cây giống đường kính 5cm có thể đạt đường kính 15 – 20cm chỉ sau 2-3 năm trồng. Không loài cây bóng mát nào làm được điều này, kể cả cây Bàng Đài Loan. Trồng Sò Đo Cam giúp giải quyết ngay lập tức nhu cầu bóng mát cho các khu đô thị mới trơ trọi bê tông.

Cây hoa công trình đẹp: Hoa Sò Đo Cam có màu cam đỏ đẹp, rực rỡ, hình chuông lớn và thường mọc thành chùm lớn ở đỉnh cành. Mùa hoa nở rộ tại tạo nên khung cảnh ấn tượng, sinh động và tràn đầy sức sống. Đặc biệt, cây nở hoa quanh năm, nở rộ nhất là vào mùa Xuân, giúp phần tô điểm cho đường phố, các khu đô thị, công viên,…

Cây điều hòa không khí tốt: Tán lá rộng, rậm rạp, cấu tạo lá to và hơi nhám giúp lọc bụi hiệu quả. Quá trình quang hợp của cây giúp hấp thu các chất khí ô nhiễm như SO2, NO, CO2,… mang lại không khí trong lành hơn.

Cây dễ sống, chịu đựng tốt: Cây có khả năng thích nghi cao với nhiều loại đất (kể cả đất ít mặn, đất khô cằn), ít bị sâu bệnh phá hại, có khả năng chịu hạn ở mức trung bình, giúp dễ dàng chăm sóc và duy trì trong môi trường đô thị khắc nghiệt.

Nhược điểm thực tế cần chú ý

Không phải độc tố hay xâm lấn, nhược điểm của cây công trình này nằm ở kết cấu gỗ. Gỗ cây Sò Đo Cam khá sốp, cành giòn, rễ ăn nông dễ bị đổ gãy khi gặp thời tiết bất lợi, đặc biệt là mưa bão mạnh.

Cho nên, khi trồng mọi người chú ý đến mật độ phù hợp, có biện pháp chống cọc cố định cây chắc chắn. Bắt buộc phải cắt hạ độ cao và tỉa thưa tán định kỳ hàng năm, đặc biệt là trước mùa mưa bão.

Giải pháp trồng và quản lý hiệu quả

Để tận dụng ưu điểm của Sò Đo Cam trong thiết kế và quy hoạch cảnh quan đô thị mà vẫn đảm bảo an toàn, người trồng cần lưu ý:

Vị trí trồng: Chỉ trồng cây ở các ô đất quy hoạch, vỉa hè đường phố, dải phân cách,…. Hạn chế trồng cây sát các khu đất nông nghiệp bỏ hoang hay bìa rừng tự nhiên để tránh hạt phát tán khó kiểm soát.

Cắt tỉa sau mùa hoa: Sau khi hoa tàn, cây bắt đầu đậu quả bạn có thể tiến hành cắt tỉa bớt cành mang quả. Việc này vừa giúp cây tập trung dinh dưỡng, vừa ngăn chặn được hạt phát tán lung tung, giữ vệ sinh đô thị.

Nội dung phân tích trên đã trả lời một cách khác quan cho câu hỏi Cây Sò Đo Cam có độc không? Cây có nguy cơ xâm lấn gây hại tại môi trường đô thị Việt Nam hay không? Cây không có  độc tính nguy hiểm và nguy cơ xâm lấn tại đô thị là rất thấp nếu có sự quản lý của con người. Những lo ngại trên mạng xã hội thường bị thổi phồng do thiếu bối cảnh thực tế.

Nếu bạn cần một loại cây xanh công trình nhanh lớn, có hoa đẹp, giá thành hợp lý cho dự án hay khuôn viên rộng, Sò Đo Cam vẫn là lựa chọn tối ưu. Điều quan trọng là bạn phải mua được cây trồng chất lượng, đã dưỡng ủ kỹ, sạch sâu bệnh, sức sống cao. Tại Cây Ba Miền, chúng tôi không chỉ bán cây Sò Đo Cam, mà còn tư vấn kỹ thuật trồng và chăm sóc trọn đời để đảm bảo cây phát huy ưu điểm và hạn chế tối đa rủi ro cho khách hàng.

Hãy liên hệ ngay số HOTLINE 0961.48.6620 để được tư vấn và hỗ trợ mua hàng nhanh nhất.

Chúc bạn nhiều sức khỏe, hạnh phúc, vạn sự hanh thông!